Manavi Vasti swadhyay 7vi Bhugol | मानवी वस्ती इयत्ता सातवी भूगोल स्वाध्याय प्रश्न उत्तरे
प्रश्न १. थोडक्यात उत्तरे लिहा.
(१) मानवी वस्तीचे विविध प्रकार स्पष्ट करा.
उत्तर:
१) विकास प्रक्रियेनुसार
मानवी वस्त्यांचे वाडी, ग्रामीण वस्ती, नागरी वस्ती, शहरी वस्ती असे प्रकार पडतात.
२)
वितारणानुसार मानवी वास्तयाचे विखुरलेली वस्ती, केंद्रित वस्ती रेषाकृती वस्ती असे
प्रकार पडतात.
(२) केंद्रित व विखुरलेल्या वस्त्यांमधील फरक लिहा.
उत्तर:
|
केंद्रित वस्ती |
विखुरलेली वस्ती |
|
१.या वस्तीतील घरे एकमेकांच्या जवळ असतात. |
१. या वस्तीतील घरे एकमेकांपासून दूर असतात. |
|
२. केंद्रित वस्त्यांमध्ये पुरेशा सोईसुविधा उपलब्ध
असतात. |
२. विखुरलेल्या
वस्त्यांमध्ये पुरेशा सोईसुविधा उपलब्ध नसतात. |
|
३. केंद्रित वस्त्यांमध्ये लोकसंख्या तुलनेने जास्त
असते. |
३.विखुरलेल्या वस्त्यांमध्ये लोकसंख्या मर्यादित असते.
|
(३) मानवी वस्तीच्या स्थानावर परिणाम करणाऱ्या प्राकृतिक घटकांचे स्पष्टीकरण करा.
उत्तर:
१) मानवी वस्तीच्या
स्थानावर हवामान, जमीन/मृदा, भूरचना, शुष्क भूमी, पाणीपुरवठा, नदीकिनारा यांसारखे प्राकृतिक
घटक परिणाम करतात.
२) पाण्याची
उपलब्धता,
सुसह्य हवामान, सुपीक जमीन इत्यादी अनुकूल
भौगोलिक परिस्थिती असलेल्या ठिकाणी मानवी वस्त्या विकसित होतात.
३)उदा.
राजस्थान च्या वाळवंटात पाणवठ्याच्या क्षेत्रात लोकवस्ती केंद्रित झाल्याचे दिसते.
(४) मानवी वस्तीचा आरंभ कसा झाला असेल याविषयी माहिती लिहा.
उत्तर:
१) पाण्याची
उपलब्धता,
सुसह्य हवामान, सुपीक जमीन इत्यादी अनुकूल
भौगोलिक परिस्थिती असलेल्या ठिकाणी मानवी वस्त्या विकसित झाल्या.
२) वस्त्यांच्या
सुरुवातीच्या काळात प्रदेशात उपलब्ध असणाऱ्या साधनसंपत्तीवरून लोकांचे व्यवसाय ठरत
गेले. त्यावरून विशिष्ट काम करणाऱ्या समूहांच्या स्वतंत्र वस्त्या निर्माण होत
गेल्या.
३) उदा., समुद्रकि नाऱ्यावरील लोकांचा व्यवसाय मासेमारी. त्यांची वस्ती म्हणजे कोळीवाडा.
वनप्रदेशातील लोकांचे व्यवसाय वनोत्पादनावर अवलंबून असतात. येथे राहणाऱ्या आदिवासींची
वस्ती म्हणजे आदिवासी पाडा.
४) सुपीक जमीन
असलेल्या ठिकाणी शेतीव्यवसाय केला जातो. शेतकरी कुटुंबेआपल्या व्यवसायाच्या
सोईच्या दृष्टीने आपल्या शेतामध्ये घरेबांधून राहतात.
अशा रीतीने वस्तीचा
आरंभ झाला असेल.
(५) वाडी व ग्रामीण वस्ती या दोन मानवी वस्तींमधील फरक स्पष्ट करा.
उत्तर:
|
वाडी |
ग्रामीण वस्ती |
|
१. वाडी या मानवी वस्तीमध्ये लोकसंख्या मर्यादित असते. |
१. लोकसंख्या वाडीच्या तुलनेने अधिक असते. |
|
२. वाडीमध्ये सर्वसाधारणपणे एकाच प्रकारच्या व्यवसाय करणारे
लोक एकत्र राहतात. |
२. ग्रामीण वस्तीमध्ये विविध व्यवसाय करणारे लोक एकत्र
राहतात. |
|
३. शेतकऱ्यांची वाडी |
३. शेतकरी, कोळी, कुंभार, व्यापारी, दुकानदार. |
प्रश्न २. पुढील विधानांवरून मानवी वस्त्यांचे प्रकार ओळखून लिहा.
(१) शेतात राहिल्यामुळे त्यांच्या वेळेची व पैशांची बचत होते.
उत्तर:
विखुरलेली वस्ती
Iyatta satavi bhugol swadhyay dhada
(२) वस्तीत सामाजिक जीवन चांगले असते.
उत्तर:
केंद्रित वस्ती
(३) रस्त्यांच्या दोन्ही बाजूस दुकाने असतात.
उत्तर: रेखाकृती
वस्ती
(४) ही वस्ती समुद्रकिनाऱ्यावर किंवा डोंगराच्या पायथ्याशी आढळते.
उत्तर: रेषाकृती
वस्ती
(५) प्रत्येक कुटुंबाची घरे एकमेकांपासून लांब असतात.
उत्तर:
विखुरलेली वस्ती
(६) ही वस्ती संरक्षणाच्या दृष्टीने चांगली असते.
उत्तर:
केंद्रित वस्ती
(७) घरे दूरदूर असल्याने आरोग्याच्या दृष्टीने चांगले असते.
उत्तर:
विखुरलेली वस्ती.
(८) घरे एकमेकांस लागून असतात.
उत्तर:
केंद्रित वस्ती.
इयत्ता सातवी मानवी वस्ती स्वाध्याय | इयत्ता सातवी भूगोल प्रश्न उत्तरे धडा 10
प्रश्न २. आराखड्याचे निरीक्षण करून खालील माहितीच्या आधारे वस्त्यांचे प्रकार सांगा.
(अ) ‘A’ वस्ती मध्ये पाच ते सहा घरे असून गावात इतर सुविधा नाहीत.
उत्तर:
विखुरलेली वस्ती
(आ) ‘B’ वस्ती मध्ये माध्यमि क शाळा, मोठी बाजारपेठ व लहान
चित्रपटगृह आहे.
उत्तर:
केंद्रित वस्ती / नागरी वस्ती
(इ) ‘C’ वस्ती मध्ये घरे, शेती, अनेक दुकाने
व छोटे उद्योगधंदे आहेत.
उत्तर: रेषाकृती
वस्ती / ग्रामीण वस्ती
(ई) ‘D’ वस्ती हे नैसर्गि क बंदर आहे. तसेच तेथे अनेक उद्योगधंदे वसलेले आहेत.
उत्तर: केंद्रित
वस्ती
* C ही रेखाकृती वस्ती आहे. ती तेथे विकसि त होण्याची दोन कारणे सांगा.
उत्तर: C ही रेखाकृती वस्ती तेथे विकसित झाली कारण :
१) C हे ठिकाण प्रदेशाच्या पायथ्याशी कमी उंचीवर आहे.
२) C या ठिकाणालगत मुख्य रस्ता आहे.
